Шығыс Африкадағы елдер
Шығыс Африкада қанша ұлт бар
Африканың шығыс бөлігінде орналасқан Шығыс Африка 18 мемлекеттен тұрады. Мұнда Шығыс Африкадағы барлық елдердің алфавиттік тізімі берілген: Бурунди, Комор аралдары, Джибути, Эритрея, Эфиопия, Кения, Мадагаскар, Малави, Маврикий, Мозамбик, Руанда, Сейшель, Сомали, Оңтүстік Судан, Танзания, Уганда, Замбия және Зимбабве. Олардың ішінде Мозамбик PALOP (португал тілінде сөйлейтін Африка елдері) құрамына кіреді.
1. Бурунди
Бурунди – Шығыс Африкадағы Конго-Киншаса, Руанда және Танзаниямен шектесетін мемлекет.
 |
|
2. Комор аралдары
 |
|
3. Джибути
Джибути – Африка мүйізіндегі Шығыс Африкадағы мемлекет және солтүстігінде Эритреямен, батысында және солтүстік-батысында Эфиопиямен және оңтүстігінде Сомалимен шектеседі. Ел Африка материгіндегі ең кішкентай үшінші орында және Джибутиде 750 000-нан астам адам тұрады.
 |
|
4. Эритрея
Эритрея – Шығыс Африкадағы Қызыл теңіздегі мемлекет және Джибути, Эфиопия және Суданмен шектеседі. Эритрея атауы Қызыл теңіз Erythra thalassa деген грек атауынан шыққан.
 |
|
5. Эфиопия
Эфиопия Африканың солтүстік-шығысындағы Африка мүйізінде орналасқан. Эфиопия – Африкадағы халық саны бойынша үшінші ел.
 |
|
6. Мадагаскар
Мадагаскар, ресми түрде Мадагаскар Республикасы, Үнді мұхитындағы Мадагаскар аралында, оңтүстік Африканың шығысында орналасқан мемлекет. Арал жер бетіндегі көлемі жағынан төртінші орында.
 |
|
7. Малави
Малави, ресми түрде Малави Республикасы, шығысында Мозамбикпен, шығысында және солтүстігінде Танзаниямен және батысында Замбиямен шектесетін оңтүстік Африкадағы мемлекет.
 |
|
8. Маврикий
Маврикий, ресми түрде Маврикий Республикасы, Үнді мұхитындағы аралдық мемлекет. Ол Мадагаскардың шығысында, Африка жағалауынан шамамен 1800 км жерде орналасқан.
 |
|
9. Мозамбик
Мозамбик, ресми түрде Мозамбик Республикасы, Африканың оңтүстік-шығысындағы республика. Ел Үнді мұхитында орналасқан және шығысында Мадагаскардан Мозамбик каналы арқылы бөлінген.
 |
|
10. Кения
Кения, ресми түрде Кения Республикасы — Шығыс Африкада, Үнді мұхитында, Эфиопия, Сомали, Оңтүстік Судан, Танзания және Угандамен шектесетін мемлекет.
 |
|
11. Руанда
Руанда, бұрынғы Руанда, ресми түрде Руанда Республикасы — Орталық Африкадағы Бурунди, Конго-Киншаса, Танзания және Угандамен шектесетін мемлекет. Бұл Африкадағы ең тығыз қоныстанған ел.
 |
|
12. Сейшель аралдары
Сейшель аралдары, ресми түрде Сейшель аралдары Республикасы — Үнді мұхитының батысында, Африканың шығыс жағалауында, шамамен 90 аралдан тұратын мемлекет. Ресми тілдері – француз, ағылшын және сейшель креолі.
 |
|
13. Сомали
Сомали, ресми түрде Сомали Федеративтік Республикасы, солтүстікте Джибутимен, батыста Эфиопиямен және оңтүстік-батыста Кениямен шектесетін Африка мүйізіндегі мемлекет. Солтүстігінде елдің Аден шығанағына қарай, шығысы мен оңтүстігінде Үнді мұхитына қарай жағалау сызығы бар.
 |
|
14. Танзания
Танзания, ресми түрде Біріккен Танзания Республикасы – солтүстігінде Кения мен Угандамен, батысында Руанда, Бурунди және Конго-Киншасамен және оңтүстігінде Замбия, Малави және Мозамбикпен шектесетін Шығыс Африкадағы мемлекет. Шығыста елдің Үнді мұхитына дейінгі жағалау сызығы бар.
 |
|
15. Уганда
Уганда, ресми түрде Уганда Республикасы, Шығыс Африкадағы теңізге шыға алмайтын мемлекет. Ел батыста Конго-Киншасамен, солтүстігінде Оңтүстік Суданмен, шығыста Кениямен, оңтүстігінде Танзаниямен және оңтүстік-батыста Руандамен шектеседі. Кения және Танзания шекарасы жартылай Виктория көлі арқылы өтеді.
 |
|
16. Замбия
Замбия, ресми түрде Замбия Республикасы, Африканың оңтүстігіндегі жағалаудағы мемлекет, батыста Ангола, солтүстігінде Конго-Киншаса және Танзания, шығыста Малави және оңтүстігінде Мозамбик, Намибия, Ботсвана және Зимбабвемен шектеседі.
 |
|
17. Зимбабве
Зимбабве, ресми түрде Зимбабве Республикасы, бұрынғы Оңтүстік Родезия — Африканың оңтүстігінде, Ботсвана, Мозамбик, Оңтүстік Африка және Замбиямен шектесетін жағалаудағы мемлекет.
 |
|
Халқы және астаналары бойынша Шығыс Африкадағы елдер
Жоғарыда атап өткеніміздей, Шығыс Африкада он сегіз тәуелсіз мемлекет бар. Олардың ішінде халық саны бойынша ең үлкен ел – Эфиопия, ең кішісі – Сейшель аралдары. Астаналары бар Шығыс Африка елдерінің толық тізімі соңғы жалпы халық саны бойынша сұрыпталған төмендегі кестеде көрсетілген.
| Дәреже | Ел | Халық | Жер көлемі (км²) | Капитал |
| 1 | Эфиопия | 98 665 000 | 1 000 000 | Аддис-Абеба |
| 2 | Танзания | 55 890 747 | 885 800 | Дар-эс-Салам; Додома |
| 3 | Кения | 52 573 973 | 569 140 | Найроби |
| 4 | Уганда | 40 006 700 | 197 100 | Кампала |
| 5 | Мозамбик | 27 909 798 | 786 380 | Мапуту |
| 6 | Мадагаскар | 25 263 000 | 581 540 | Антананариву |
| 7 | Малави | 17 563 749 | 94 080 | Лилонгве |
| 8 | Замбия | 17 381 168 | 743 398 | Лусака |
| 9 | Сомали | 15 442 905 | 627 337 | Могадишо |
| 10 | Зимбабве | 15 159 624 | 386 847 | Хараре |
| 11 | Оңтүстік Судан | 12 778 250 | 644 329 | Джуба |
| 12 | Руанда | 12 374 397 | 24 668 | Кигали |
| 13 | Бурунди | 10 953 317 | 25 680 | Гитега |
| 14 | Эритрея | 3 497 117 | 101 000 | Асмара |
| 15 | Маврикий | 1 265 577 | 2030 | Порт-Луис |
| 16 | Джибути | 1 078 373 | 23 180 | Джибути |
| 17 | Комор аралдары | 873 724 | 1862 | Морони |
| 18 | Сейшель аралдары | 96 762 | 455 | Виктория |
Шығыс Африка елдерінің картасы
Шығыс Африканың қысқаша тарихы
Адамның ерте тұруы
Көбінесе адамзаттың бесігі деп аталатын Шығыс Африканың ең ертедегі адам ата-бабаларынан бастау алатын бай тарихы бар. Аймақ арқылы өтетін Ұлы Рифт алқабында 1974 жылы Эфиопияда табылған және шамамен 3,2 миллион жыл бұрын болған әйгілі «Люси» (Australopithecus afarensis) қоса алғанда, ең көне гоминидтердің қазбалары орналасқан. Бұл аймақ адам эволюциясы мен ерте қоғамдардың дамуы туралы маңызды түсініктерді береді.
Ежелгі өркениеттер
Шығыс Африкадағы ұйымдасқан қоғамдардың тарихы мыңдаған жылдардан басталады. Ең ерте өркениеттердің бірі қазіргі Судан жерінде орналасқан Куш патшалығы болды. Бұл қуатты мемлекет шамамен б.з.д. 2500 жылы пайда болды және көбінесе Ежелгі Египетпен бәсекелесетін аймақтағы басым күшке айналды. Кушиттер артта маңызды археологиялық орындарды, соның ішінде Мероедегі пирамидаларды қалдырды, бұл олардың дамыған мәдениеті мен сауда байланыстарын көрсетеді.
Эфиопияда Ақсум патшалығы біздің дәуірімізге дейінгі 1 ғасырда танымал болды. Ақсум ірі сауда империясы болды, оның астанасы қазіргі Аксумға жақын орналасқан. Аксумиттер өздерінің монументалды обелисктерімен, 4 ғасырда Эзана патша тұсында христиан дінін қабылдауымен және Африканы, Таяу Шығысты және Азияны байланыстыратын аймақтық сауда желілеріндегі рөлімен танымал болды.
Суахили жағалауы
7 ғасырдан бастап суахили жағалауы маңызды мәдени және экономикалық аймақ ретінде пайда болды. Сомалиден Мозамбикке дейінгі шығыс жағалау сызығымен созылып жатқан Суахили жағалауы сауда және мәдени алмасу орталығына айналды. Суахили қала-мемлекеттері, соның ішінде Килва, Момбаса және Занзибар Африка, Таяу Шығыс, Үндістан және Қытай арасындағы сауданы жеңілдетті. Бұл кезеңде африкалық, араб, парсы және үнді әсерлері араласып, ерекше тілі мен архитектуралық стилімен сипатталатын бірегей суахили мәдениетін жасады.
Еуропалық барлау және отаршылдық дәуір
Шығыс Африканы еуропалық зерттеу 15 ғасырдың аяғында португалдық штурман Васко да Гаманың 1498 жылы жағалауға келуімен басталды. Португалиялықтар Суахили жағалауында өз қызметін құрып, негізгі порттарды бақылап, бар сауда желілерін бұзды. Алайда, олардың ықпалы 17 ғасырда азайып, Омандық арабтардың, әсіресе Занзибардағы үстемдігіне жол берді.
19 ғасыр Шығыс Африкадағы маңызды еуропалық отарлаудың басталуы болды. 1884-1885 жылдардағы Берлин конференциясы Африканың бөлінуін рәсімдеп, еуропалық колониялардың құрылуына әкелді. Ұлыбритания, Германия, Италия және Бельгия аймақтағы негізгі отаршыл державалар болды. Ұлыбритания Кения мен Уганданы, Германия Танзанияны (ол кезде Танганьиканы) басып алды, Италия Сомали мен Эритреяның бір бөлігін отарлады, Бельгия Руанда мен Бурундиді басқарды.
Қарсыласу және тәуелсіздік қозғалыстары
Отарлау кезеңі қанаумен, қарсылықпен және елеулі әлеуметтік өзгерістермен сипатталды. Жергілікті халық жерлерді иеліктен шығаруға, мәжбүрлі еңбекке және мәдени қысымға ұшырады. Дегенмен, 20 ғасырдың басында Шығыс Африкада тәуелсіздік қозғалыстары көтерілді. Кениядағы Джомо Кенятта, Танзаниядағы Юлиус Ньерере және Эфиопиядағы Хайле Селассие сияқты көшбасшылар өзін-өзі анықтауға күш салды.
Император Хайле Селассиенің басқаруындағы Эфиопия Екінші Италия-Эфиопия соғысы кезінде (1935-1937) итальяндық оккупацияға қарсы тұрды және өзінің егемендігін сәтті қалпына келтірді. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін басқа елдер тәуелсіздікке ұмтылған кең таралған ұлтшыл қозғалыстармен үлгі етті. Танзания 1961 жылы, Кения 1963 жылы, Уганда 1962 жылы, Сомали 1960 жылы тәуелсіздік алды. Руанда мен Бурунди де 1962 жылы Бельгиядан тәуелсіздік алды.
Тәуелсіздіктен кейінгі қиындықтар
Шығыс Африкадағы тәуелсіздіктен кейінгі кезең жеңістермен де, қиындықтармен де сипатталды. Тәуелсіздігін жаңадан алған мемлекеттер саяси тұрақсыздық, экономикалық қиындықтар, әлеуметтік қайшылықтар сияқты мәселелерге тап болды. Угандада Иди Аминнің қатыгез режимі (1971-1979) адам құқықтарының жаппай бұзылуына және экономиканың құлдырауына әкелді. Руандада хутулар мен тутсилер арасындағы этникалық шиеленіс 1994 жылғы жантүршігерлік геноцидпен аяқталды, бұл ұлт үшін өшпес із қалдырды.
Танзания Джулиус Ньерере басқарған кезде, Ужамаа деп аталатын африкалық социализм саясатын жүргізіп, өзіне сенімділік пен қоғамдық өмірге баса назар аударды. Ол білім беру мен денсаулық сақтау саласында біршама жетістіктерге қол жеткізгенімен, экономикалық модель елеулі қиындықтарға тап болды және сайып келгенде, тұрақты өсуді қамтамасыз ету үшін күресті.
Экономикалық және әлеуметтік даму
Осы қиындықтарға қарамастан Шығыс Африка әртүрлі салаларда айтарлықтай жетістіктерге жетті. Аймақта ауыл шаруашылығы, туризм және телекоммуникация сияқты секторлар есебінен айтарлықтай экономикалық өсім байқалды. Мысалы, Кения мобильді технологиялар мен инновациялар бойынша көшбасшыға айналды, M-Pesa мобильді банкингте төңкеріс жасады.
Инфрақұрылымды, денсаулық сақтау мен білім беруді жақсартуға бағытталған жұмыстар да өз жемісін берді. Эфиопия сияқты елдер инфрақұрылымдық жобаларға, соның ішінде энергия өндірісін және экономикалық дамуды арттыруға бағытталған Үлкен Эфиопиялық Ренессанс бөгетіне көп инвестиция салды. Бұған қоса, Шығыс Африка қоғамдастығы (ЕАК) сияқты аймақтық интеграцияны ілгерілету бастамалары экономикалық ынтымақтастық пен тұрақтылықты арттыруға ұмтылды.
Қазіргі мәселелер және болашақ перспективалар
Бүгінгі таңда Шығыс Африка көптеген заманауи мәселелер мен мүмкіндіктерге тап болып отыр. Оңтүстік Судан және Сомалидің кейбір бөліктері сияқты кейбір аймақтарда саяси тұрақсыздық пен қақтығыстар қиындықтар болып қала береді. Дегенмен, басқару мен демократиялық тәжірибеде де перспективалы өзгерістер бар. Эфиопия мен Эритрея арасындағы 2018 жылғы бітімгершілік келісімі аймақтық тұрақтылыққа бағытталған маңызды қадам болды.
Климаттың өзгеруі Шығыс Африкаға үлкен қауіп төндіреді, ауыл шаруашылығына, су ресурстарына және өмір сүруге әсер етеді. Аймақтың құрғақшылыққа және басқа да экстремалды метеорологиялық жағдайларға осалдығы осы қиындықтарды жеңілдету және оларға бейімделу үшін шұғыл шараларды қажет етеді.
