Оңтүстік-Шығыс Азиядағы елдер
Оңтүстік-Шығыс Азия деп аталатын аймақ, аты айтып тұрғандай, континенттің оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан және Малайзия, Бруней және Индонезия сияқты елдердің аумақтарын қамтиды. Бұл аймақ халқының басым бөлігі ауыл шаруашылығымен және ауылдық жерлерде тұрады. Сондықтан бұл аймақтағы қала халқы ауылға қарағанда аз.
Оңтүстік-Шығыс Азияда қанша мемлекет бар
Азияның аймағы ретінде Оңтүстік-Шығыс Азия 11 тәуелсіз елден тұрады (Бруней, Бирма, Камбоджа, Индонезия, Лаос, Малайзия, Филиппин, Сингапур, Тайланд, Тимор-Лесте және Вьетнам). Халық саны бойынша Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің толық тізімін төменде қараңыз.
1. Бруней
Бруней – Оңтүстік-Шығыс Азиядағы шағын мемлекет, Борнео аралының солтүстік-батыс жағалауында, Малайзияның Саравак штатымен толығымен қоршалған екі бөлек аймақтан тұрады. Ең көп таралған тіл – малай тілі және 2013 жылы Брунейде 400 000-нан астам адам өмір сүрді.
 |
|
2. Камбоджа
Камбоджа, ресми түрде Камбоджа Корольдігі, Оңтүстік-Шығыс Азиядағы монархия. Ел батыста Тайландпен, солтүстігінде Лаоспен және шығыста Вьетнаммен шектеседі. Оңтүстік-батысында елдің Таиланд шығанағына қарай жағалауы бар.
 |
|
3. Филиппин
Филиппин, ресми түрде Филиппин Республикасы, Тынық мұхитының батысындағы Оңтүстік-Шығыс Азиядағы мемлекет. Лузон бұғазының солтүстігінде Тайвань орналасқан. Оңтүстік Қытай теңізінің батысы – Вьетнам.
 |
|
4. Индонезия
Индонезия, ресми түрде Индонезия Республикасы — Оңтүстік-Шығыс Азия мен Океаниядағы мемлекет. Индонезия 13 000-нан астам аралдан және 33 провинциядан тұрады.
 |
|
5. Лаос
Лаос, ресми түрде Лаос Халық Демократиялық Республикасы, Оңтүстік-Шығыс Азиядағы мемлекет. Ел батыста Бирма және Таиландпен, шығыста Вьетнаммен, оңтүстігінде Камбоджамен және солтүстігінде Қытаймен шектеседі.
 |
|
6. Малайзия
Малайзия – Оңтүстік-Шығыс Азиядағы федералды мемлекет, Малакка түбегі мен Борнеоның солтүстігіндегі бұрынғы британдық иеліктерден тұрады.
 |
|
7. Мьянма
Бирма (оппозиция қолданатын атау) немесе Мьянма (қазіргі әскери режим ойлап тапқан термин) Оңтүстік-Шығыс Азия материгіндегі ең үлкен мемлекет болып табылады. Ел Қытай, Бангладеш, Үндістан, Лаос және Таиландпен шектеседі.
 |
|
8. Сингапур
Сингапур, ресми түрде Сингапур Республикасы, арал мемлекеті және Оңтүстік-Шығыс Азиядағы ең кішкентай мемлекет болып табылатын қала-мемлекет. Бұл Малакка түбегінің оңтүстік шетіндегі республика.
 |
|
9. Тайланд
Таиланд, ресми түрде Тайланд Корольдігі, бұрын Сиам ретінде белгілі, Оңтүстік-Шығыс Азиядағы Үндіқытай түбегінің орталық бөлігінде орналасқан мемлекет.
 |
|
10. Шығыс Тимор
Шығыс Тимор немесе Тимор-Лесте, ресми түрде Шығыс Тимор Демократиялық Республикасы, Оңтүстік-Шығыс Азиядағы мемлекет. Ел Тимор аралының шығыс бөлігінен және аралдың батыс бөлігіндегі эксклавтан тұрады. Ел халқының 42%-ға жуығы 15 жасқа дейінгі жастар.
 |
|
11. Вьетнам
Вьетнам, ресми түрде Вьетнам Социалистік Республикасы, Оңтүстік-Шығыс Азияда орналасқан және Қытай, Лаос және Камбоджамен шектеседі. Мұнда ел жағында жаңалықтар, сілтеме бойынша кеңестер, елшіліктің соңғы жаңалықтары, Сыртқы істер министрлігінен саяхат туралы ақпарат, біздің агенттеріміздің байланыс ақпараты, елдегі оқиғалар және Вьетнамда тұратын шведтермен байланысу мүмкіндігі бар.
 |
|
Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің тізімі және олардың астаналары
Жоғарыда атап өткеніміздей, Оңтүстік-Шығыс Азияда он бір тәуелсіз мемлекет бар. Олардың ішінде халық саны бойынша ең үлкен ел – Индонезия, ең кішісі – Бруней. Астаналары бар Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің толық тізімі халық саны мен ауданы бойынша соңғы реттелген төмендегі кестеде көрсетілген.
| Дәреже | Ел атауы | Халық | Жер көлемі (км²) | Капитал |
| 1 | Индонезия | 268 074 600 | 1 811 569 | Джакарта |
| 2 | Филиппин | 107 808 000 | 298 170 | Манила |
| 3 | Вьетнам | 95 354 000 | 310 070 | Ханой |
| 4 | Тайланд | 66 377 005 | 510 890 | Бангкок |
| 5 | Бирма | 54 339 766 | 653 508 | Рангун, Нейпидо немесе Нейпитау |
| 6 | Малайзия | 32 769 200 | 329 613 | Куала лумпур |
| 7 | Камбоджа | 16 289 270 | 176 515 | Пномпень |
| 8 | Лаос | 7 123 205 | 230 800 | Вьентьян |
| 9 | Сингапур | 5 638 700 | 687 | Сингапур |
| 10 | Тимор-Лесте | 1 387 149 | 14 919 | Дили |
| 11 | Бруней | 442 400 | 5,265 | Бандар Сери Бегаван |
Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің картасы
Оңтүстік-Шығыс Азияның қысқаша тарихы
Ерте өркениеттер және теңіз саудасы
1. Ежелгі мәдениеттер:
Оңтүстік-Шығыс Азия – әлемдегі ең көне өркениеттердің отаны. Аймақтың алғашқы тұрғындары, мысалы, австронезияның байырғы халықтары ауыл шаруашылығымен, балық аулаумен және саудамен айналысқан. Маңызды ерте өркениеттер қазіргі Вьетнамда, Таиландта, Камбоджада, Индонезияда және Филиппинде пайда болып, Камбоджадағы Ангкор Ват және Индонезиядағы Боробудур сияқты әсерлі археологиялық орындарды қалдырды.
2. Теңіз сауда жолдары:
Оңтүстік-Шығыс Азияның Үнді мұхиты мен Тынық мұхитының арасындағы стратегиялық орналасуы оны теңіз саудасының орталығына айналдырды. Суматрадағы Шривиджая империясы және Явадағы Маджапахит империясы сияқты ежелгі теңіз өркениеттері маңызды сауда жолдарын бақылап, Қытай, Үндістан және Таяу Шығыспен сауда арқылы байлық жинады.
Индуизм мен буддизмнің индуизмнің таралуы және таралуы
1. Үндістанның әсері:
Шамамен 1 ғасырдан бастап үнді саудагерлері, ғалымдары мен миссионерлері Оңтүстік-Шығыс Азияға индуизм мен буддизмді әкелді. Үндістандық мәдени және діни ықпалдар жалпы «үнділендіру» деп аталады, Оңтүстік-Шығыс Азия өнеріне, сәулетіне, тіліне және наным-сенім жүйесіне ұзақ әсер қалдырып, бүкіл аймаққа тарады.
2. Патшалықтар мен империялар:
Үнді өркениетінің әсері Оңтүстік-Шығыс Азияда қуатты патшалықтар мен империялардың пайда болуына ықпал етті. Қазіргі Камбоджада орналасқан Кхмер империясы Ангкор кезеңінде (б.з. 9-15 ғасырлар) өзінің шарықтау шегіне жетіп, Ангкор Ват және Ангкор Том сияқты күрделі ғибадатхана кешендерін салды. Қазіргі Индонезияда орналасқан Шривиджая және Маджапахит империялары теңіз саудасына үстемдік етіп, көршілес мемлекеттерге ықпал етті.
Ислам сұлтандықтары және сауда желілері
1. Ислам ықпалы:
13 ғасырдан бастап ислам сауда және миссионерлік қызмет арқылы Оңтүстік-Шығыс Азияға тарады. Мұсылман саудагерлері мен сопы мистиктері аймақтың жағалауындағы аудандарда қауымдастықтар құрып, Малакка, Ачех және Бруней сияқты ислам сұлтанаттарының пайда болуына әкелді. Ислам бұрыннан бар сенім жүйелерімен қатар өмір сүрді, нәтижесінде руханилық пен мәдениеттің синкретикалық формалары пайда болды.
2. Сауда желілері:
Ислам сұлтандықтары Шығыс пен Батыс арасындағы сауданы жеңілдетуде шешуші рөл атқарды. Малакка бұғазында стратегиялық орналасқан Малакка сұлтандығы теңіз саудасын басқарды және Азия, Таяу Шығыс және Еуропа арасындағы мәдени алмасу орталығына айналды. Оңтүстік-Шығыс Азияның дәмдеуіштері, тоқыма бұйымдары және басқа да тауарлары әлемдік нарықтарда жоғары сұранысқа ие болды.
Еуропалық отаршылдық және империализм
1. Еуропалық келу:
16 ғасырда еуропалық державалар, атап айтқанда Португалия, Испания, Нидерланды, кейінірек Ұлыбритания мен Франция Оңтүстік-Шығыс Азияны отарлай бастады. Олар сауда нүктелерін құруға, табиғи ресурстарды игеруге және аймақтағы ықпалын кеңейтуге ұмтылды. Португалиялықтар бірінші болып келген еуропалықтар болды, одан кейін дәмдеуіштер саудасында табыс әкелетін голландиялықтар келді.
2. Отаршылдық билік:
Ғасырлар бойы Оңтүстік-Шығыс Азия әртүрлі еуропалық отаршыл державалардың бақылауында болды. Ағылшындар Малайя, Сингапур және Бирмада (қазіргі Мьянмада) колониялар құрса, француздар Вьетнамды, Лаосты және Камбоджаны (Үндіқытай) отарлады. Нидерландтар Шығыс Үндістанды (Индонезия), ал Испания Филиппинді басқарды. Отаршылдық басқару Оңтүстік-Шығыс Азия қоғамдарына маңызды өзгерістер әкелді, соның ішінде христиандықты, заманауи инфрақұрылымды және плантация экономикасын енгізу.
Тәуелсіздік қозғалыстары және қазіргі ұлттық мемлекеттер
1. Тәуелсіздік күрестері:
20 ғасырда Оңтүстік-Шығыс Азияда отаршылдық билікті құлатып, тәуелсіз ұлттық мемлекеттер құруға ұмтылған ұлтшылдық қозғалыстар пайда болды. Индонезиядағы Сукарно, Вьетнамдағы Хо Ши Мин және Филиппиндегі Хосе Ризал сияқты көшбасшылар саяси белсенділік пен қарулы қарсылық арқылы тәуелсіздікке халықтың қолдауын күшейтті.
2. Ұлттық мемлекеттердің құрылуы:
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін және отаршыл империялардың құлдырауынан кейін Оңтүстік-Шығыс Азияның көптеген елдері тәуелсіздік алды. Аймақ көбінесе саяси тұрақтылық үшін күрес, этникалық шиеленіс және қырғи-қабақ соғыс бәсекелестігімен ерекшеленетін жаңа ұлттық мемлекеттердің құрылуының куәсі болды. Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің қауымдастығы (АСЕАН) 1967 жылы мүше мемлекеттер арасындағы аймақтық ынтымақтастық пен экономикалық дамуға жәрдемдесу мақсатында құрылған.
Қазіргі сынақтар және аймақтық динамика
1. Экономикалық даму:
Отарлаудан кейінгі дәуірде Оңтүстік-Шығыс Азия қарқынды экономикалық өсуді және индустрияландыруды бастан кешірді, Сингапур, Малайзия, Таиланд және Индонезия сияқты елдерді дамып келе жатқан экономикаларға айналдырды. Дегенмен, байлықтағы теңсіздік, қоршаған ортаның нашарлауы және әлеуметтік теңсіздіктер аймақ үшін өзекті мәселелер болып қала береді.
2. Саяси тұрақтылық:
Оңтүстік-Шығыс Азия саяси тұрақтылыққа, басқаруға және адам құқықтарына байланысты тұрақты қиындықтарға тап болып отыр. Мьянма, Таиланд және Филиппин сияқты елдерде авторитарлық режимдер, этникалық қақтығыстар мен діни шиеленіс сақталады, бұл демократиялық прогреске және әлеуметтік бірлікке әсер етеді.
