Африка елдерінің тізімі (алфавиттік тәртіп)
Екінші үлкен материк ретінде Африканың ауданы 30,3 миллион шаршы шақырымды құрайды, бұл жер шарының 20,4 пайызын құрайды. Африка атауы Рим дәуірінен шыққан. Рим дәуірінде «Африка» қазіргі Тунистің солтүстік-шығысындағы Карфаген аймағының атауы болды. Кейінірек Африка Жерорта теңізінің оңтүстік жағалауының атауына айналды және орта ғасырлардан бері Африка материгінің атауы болды.
Африкадағы аймақтар
- Батыс Африка
- Шығыс Африка
- Солтүстік Африка
- Орталық Африка
- Оңтүстік Африка
Географиялық тұрғыдан Жерорта теңізі мен Гибралтар бұғазы Африканы Еуропадан солтүстікке қарай бөледі. Африканың солтүстік-шығысында Азиямен құрлық байланысы бар; Суэц каналы екі континенттің айырмашылығы болып саналады. Айтпақшы, Африканы батысында Атлант мұхиты, оңтүстік-шығысында және шығысында Үнді мұхиты, солтүстік-шығысында Қызыл теңіз қоршап жатыр.
Ең биік тау – Танзаниядағы Килиманджаро, теңіз деңгейінен 5895 метр биіктікте. Ең ұзын өзен – Ніл, оның ұзындығы 6671 шақырым, ал ең үлкен көл – Шығыс Африкадағы Виктория көлі, ауданы 68 800 шаршы шақырым.
Африкада қанша мемлекет бар
Африка жиі Солтүстік Африка, Батыс Африка, Орталық Африка, Оңтүстік Африка және Шығыс Африка аймақтарына бөлінеді. Құрлық 54 тәуелсіз мемлекет пен 8 аумақтан тұрады. Сонымен қатар, 2 мемлекет шектеулі немесе халықаралық деңгейде мойындалмаған: Сомалиленд және Батыс Сахара. Үш мемлекет монархия, қалғандары республика.
Африканың ең үлкен елі – Алжир; ең азы – Сейшель аралдары. Гамбия – Африка материгіндегі ең кішкентай мемлекет.
Африка елдерінің картасы
Шығыс Үнді және Батыс Атлант мұхиттарымен қоршалған Африка латын тілінен аударғанда «күн ыстық орын» дегенді білдіреді. Африка картасын және барлық мемлекеттік туларды төменде қараңыз.
Көптеген елдер дамымағанымен, Африка әлемдегі ең жақсы туристік бағыттардың бірі болып табылады. Үздік бағыттар: Маасай-Мара ұлттық қорығы (Кения), Виктория сарқырамасы (Замбия), Гиза пирамидалары (Мысыр), Кейптаун (Оңтүстік Африка) және Марракеш (Марокко).
Африкадағы барлық елдердің алфавиттік тізімі
2020 жылға қарай Африкада барлығы 54 мемлекет бар. Африканың барлық елдерінің ішінде халқының саны бойынша Нигерия ең үлкен, ал Сейшель аралдары ең аз. Африка елдерінің толық тізімін және алфавиттік тәртіппен тәуелділіктерді келесіден қараңыз:
| # | Жалау | Ел | Ресми аты | Халық |
| 1 |  |
Алжир | Алжир Халық Демократиялық Республикасы | 43 851 055 |
| 2 |  |
Ангола | Ангола Республикасы | 32 866 283 |
| 3 |  |
Бенин | Бенин Республикасы | 12 123 211 |
| 4 |  |
Ботсвана | Ботсвана Республикасы | 2 351 638 |
| 5 |  |
Буркина-Фасо | Буркина-Фасо | 20 903 284 |
| 6 |  |
Бурунди | Бурунди Республикасы | 11 890 795 |
| 7 |  |
Камерун | Камерун Республикасы | 26 545 874 |
| 8 |  |
Кабо-Верде | Кабо-Верде Республикасы (бұрынғы Кабо-Верде) | 555 998 |
| 9 |  |
Орталық Африка Республикасы | Орталық Африка Республикасы | 4 829 778 |
| 10 |  |
Чад | Чад Республикасы | 16 425 875 |
| 11 |  |
Комор аралдары | Комор аралдары одағы | 869 612 |
| 12 |  |
Кот-д’Ивуар | Кот-д’Ивуар Республикасы | 26 378 285 |
| 13 |  |
Конго Демократиялық Республикасы | Конго Демократиялық Республикасы | 89 561 414 |
| 14 |  |
Джибути | Джибути Республикасы | 988 011 |
| 15 |  |
Египет | Египет Араб Республикасы | 102 334 415 |
| 16 |  |
Экваторлық Гвинея | Экваторлық Гвинея Республикасы | 1 402 996 |
| 17 |  |
Эритрея | Эритрея мемлекеті | 3 546 432 |
| 18 |  |
Эсватини | Эсватини Корольдігі (бұрынғы Свазиленд) | 1 163 491 |
| 19 |  |
Эфиопия | Эфиопия Федеративтік Демократиялық Республикасы | 114 963 599 |
| 20 |  |
Габон | Габон Республикасы | 2 225 745 |
| 21 |  |
Гамбия | Гамбия Республикасы | 2 416 679 |
| 22 |  |
Гана | Гана Республикасы | 31 072 951 |
| 23 |  |
Гвинея | Гвинея Республикасы | 13 132 806 |
| 24 |  |
Гвинея-Бисау | Гвинея-Бисау Республикасы | 1 968 012 |
| 25 |  |
Кения | Кения Республикасы | 53 771 307 |
| 26 |  |
Лесото | Лесото Корольдігі | 2 142 260 |
| 27 |  |
Либерия | Либерия Республикасы | 5 057 692 |
| 28 |  |
Ливия | Ливия мемлекеті | 6 871 303 |
| 29 |  |
Мадагаскар | Мадагаскар Республикасы | 27 691 029 |
| 30 |  |
Малави | Малави Республикасы | 19 129 963 |
| 31 |  |
Мали | Мали Республикасы | 20 250 844 |
| 32 |  |
Мавритания | Мавритания Ислам Республикасы | 4 649 669 |
| 33 |  |
Маврикий | Маврикий Республикасы | 1 271 779 |
| 34 |  |
Марокко | Марокко Корольдігі | 36 910 571 |
| 35 |  |
Мозамбик | Мозамбик Республикасы | 31 255 446 |
| 36 |  |
Намибия | Намибия Республикасы | 2 540 916 |
| 37 |  |
Нигер | Нигер Республикасы | 24 206 655 |
| 38 |  |
Нигерия | Нигерия Федеративтік Республикасы | 206 139 600 |
| 39 |  |
Конго Республикасы | Конго Республикасы | 5 240 011 |
| 40 |  |
Руанда | Руанда Республикасы | 12 952 229 |
| 41 |  |
Сан-Томе және Принсипи | Сан-Томе және Принсипи Демократиялық Республикасы | 219 170 |
| 42 |  |
Сенегал | Сенегал Республикасы | 16 743 938 |
| 43 |  |
Сейшель аралдары | Сейшель Республикасы | 98 358 |
| 44 |  |
Сьерра-Леоне | Сьерра-Леоне Республикасы | 7 976 994 |
| 45 |  |
Сомали | Сомали Федеративтік Республикасы | 15 893 233 |
| 46 |  |
Оңтүстік Африка | Оңтүстік Африка Республикасы | 59 308 701 |
| 47 |  |
Оңтүстік Судан | Оңтүстік Судан Республикасы | 11 193 736 |
| 48 |  |
Судан | Судан Республикасы | 43 849 271 |
| 49 |  |
Танзания | Біріккен Танзания Республикасы | 59 734 229 |
| 50 |  |
Бару | Того Республикасы | 8 278 735 |
| 51 |  |
Тунис | Тунис Республикасы | 11 818 630 |
| 52 |  |
Уганда | Уганда Республикасы | 45 741 018 |
| 53 |  |
Замбия | Замбия Республикасы | 18 383 966 |
| 54 |  |
Зимбабве | Зимбабве Республикасы | 14 862 935 |
Африкадағы тәуелділіктер
54 тәуелсіз елден басқа Африкада екі тәуелділік бар.
- Реюньон ( Франция )
- Әулие Елена ( Ұлыбритания )
Африканың қысқаша тарихы
Ежелгі өркениеттер
Африка – адамзаттың бесігі, Ұлы Рифт алқабында табылған ең алғашқы адамның ата-бабаларының дәлелі. Құрлықтың тарихы ұлы ежелгі өркениеттердің өркендеуімен ерекшеленеді. Шамамен б.з.б. 3300 жылы Ніл өзенінің бойында ежелгі Египет пайда болды, ол пирамидалар сияқты монументалды сәулетімен және жазуға, өнерге және басқаруға қосқан елеулі үлесімен танымал. Мысырдың оңтүстігіндегі Куш патшалығы да гүлденіп, сауда жолдарына ықпал етіп, өзіндік ерекше мәдениетін дамыта түсті.
Батыс Африкада шамамен б.з.б. 1000 жылдан б.з. 300 жылға дейін созылған Нок мәдениеті өзінің терракоталық мүсіндерімен және ерте темір өңдеу технологиясымен танымал. Шамамен б.з.б. 1000 жылы басталған банту көші-қоны бүкіл Сахараның оңтүстігіндегі Африкаға ауыл шаруашылығын, тіл мен мәдениетті таратып, континенттің демографиялық және мәдени ландшафтын айтарлықтай қалыптастырды.
Ортағасырлық Африка патшалықтары
Ортағасырлық кезең Африкадағы қуатты және бай патшалықтар мен империялардың пайда болуын көрді. Батыс Африкада Гана империясы (шамамен б.з. 300-1200 жж.) алтын мен тұзбен айналысатын ықпалды сауда мемлекеті болды. Оның орнын Мали империясы (шамамен б. з. 1235-1600 жж.) иеленді, ол өзінің орасан байлығымен және Меккеге әйгілі қажылықпен танымал Манса Мұсаның тұсында өзінің шарықтау шегіне жетті.
Соңхай империясы (шамамен б. з. 1430-1591 жж.) оның орталығы Тимбуктуда исламдық білім мен сауда орталығы бар тарихтағы ең ірі Африка империяларының біріне айналды. Шығыс Африкада Ақсум Корольдігі (шамамен б.з. 100-940 жж.) маңызды сауда мемлекеті болды, ол 4 ғасырда христиан дінін қабылдады және сәулет өнерінің әсерлі жетістіктерін, соның ішінде биік стелаларды және әйгілі Сион Мария шіркеуін қалдырды.
Оңтүстік Африкада Ұлы Зимбабве (шамамен 1100-1450 жж.) өзінің әсерлі тас құрылымдарымен танымал және ірі сауда орталығы ретінде қызмет етті. Шығыс Африка жағалауындағы суахили қала-мемлекеттері африкалық және араб мәдениеттерін біріктіріп, Таяу Шығыс, Үндістан және Қытаймен сауда арқылы өркендеді.
Еуропалық барлау және құл саудасы
15 ғасырда еуропалық зерттеушілердің келуі Африка тарихындағы жаңа және жиі қайғылы тараудың басталуын белгіледі. Князь Генри Навигатор сияқты португалдық штурмандар Азияға теңіз жолын іздеп, Африка жағалауын зерттеуді бастады. Бұл дәуір сауда орындарының құрылуына және трансатлантикалық құл саудасының басталуына әкелді.
Құл саудасы Африкаға жойқын әсер етті, миллиондаған африкалықтар 16-19 ғасырлар арасында Америкаға күштеп апарылды. Бұл кезеңде елеулі әлеуметтік және экономикалық бұзылулар, халық санының азаюы және дәстүрлі қоғамдардың ыдырауы болды. Еуропалық державалар, соның ішінде Ұлыбритания, Франция, Португалия және Нидерланды құл саудасын жеңілдету үшін жағалауда колониялар құрды.
Отаршылдық кезеңі
19 ғасыр «Африка үшін күресті» әкелді, онда еуропалық державалар континентті агрессивті түрде отарлады. 1884-1885 жылдардағы Берлин конференциясы Африканың бөлінуін рәсімдеп, этникалық және мәдени шекараларды ескермейтін жасанды шекараларды орнатуға әкелді. Отаршылдық басқару инфрақұрылымды дамытуды, сонымен қатар қанауды, мәжбүрлі еңбекті және қарсылықты әкелді.
Негізгі отаршыл державаларға Шығыс және Оңтүстік Африкадағы орасан зор аумақтарды бақылайтын Ұлыбритания және Батыс және Орталық Африканың үлкен бөлігін иемденген Франция кірді. Бельгияның королі Леопольд II Конго еркін мемлекетін пайдаланды, бұл кең таралған зұлымдыққа әкелді. Германия, Италия, Португалия және Испания да колониялар құрды.
Тәуелсіздік үшін күрес
20 ғасырдың ортасы бүкіл Африкада тәуелсіздік қозғалыстарының толқынына куә болды. Кваме Нкрума басқарған Гана 1957 жылы тәуелсіздік алған Сахараның оңтүстігіндегі африкалық елдердің біріншісі болды. Бұл кезең басқа халықтарды отаршылдық режимнен азаттық іздеуге шабыттандырды. Кениядағы Джомо Кенятта, Танзаниядағы Юлиус Ньерере және Конго Демократиялық Республикасындағы Патрис Лумумба сияқты көрнекті көшбасшылар өз елдерінің тәуелсіздік үшін күресінде шешуші рөл атқарды.
1960 жылдары Африка елдерінің көпшілігі тәуелсіздікке қол жеткізді. Дегенмен, отаршылдық мұрасы терең жаралар қалдырды, оның ішінде еркін шекаралар, экономикалық тәуелділік және саяси тұрақсыздық. Тәуелсіздіктен кейінгі кезең көптеген қиындықтарды, соның ішінде әскери төңкерістерді, азаматтық соғыстарды және авторитарлық режимдерді көрді.
Қазіргі Африка
Бүгінгі таңда Африка үлкен әртүрлілік пен әлеуетке ие континент болып табылады, бірақ ол әлі де елеулі қиындықтарға тап болуда. Экономикалық даму кең ауқымда өзгереді, кейбір елдер қарқынды өсуді бастан өткерсе, басқалары кедейшілікте қалып отыр. 2002 жылы құрылған Африка Одағы бүкіл континентте экономикалық интеграцияны, бейбітшілік пен дамуды ілгерілетуге бағытталған.
Африка табиғи ресурстарға, соның ішінде пайдалы қазбаларға, мұнайға және құнарлы жерлерге бай. Дегенмен, сыбайлас жемқорлық, жеткіліксіз инфрақұрылым және саяси тұрақсыздық сияқты мәселелер тұрақты дамуға жиі кедергі жасайды. Бұл міндеттерді шешуге бағытталған күш-жігерге басқаруды, білім беруді және денсаулық сақтауды жақсарту жөніндегі бастамалар кіреді.
Әлеуметтік-мәдени ренессанс
Қиындықтарға қарамастан, Африка әлеуметтік және мәдени ренессансты бастан кешіруде. Құрлықтың бай мәдени мұрасы мен жаһандық өркениетке қосқан үлесін мойындау артып келеді. Африка әдебиетінің, музыкасының, өнерінің және фильмінің жаһандық сахнада өрлеуі континенттің жанданған шығармашылығы мен әртүрлілігін көрсетеді.
Технологиялық жетістіктер, әсіресе мобильді технологиядағы инновациялар мен экономикалық мүмкіндіктер. Африканың жас халқы континенттің болашағын қалыптастырып, кәсіпкерлікпен, технологиямен және белсенділікпен көбірек айналысуда.
