کشورهای آسیای مرکزی

آسیای مرکزی همانطور که از نامش پیداست در مرکز قاره آسیا و بین دریای خزر، چین، شمال ایران و جنوب سیبری قرار دارد. این منطقه شامل کشورهایی مانند قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و غیره است.

چند کشور در آسیای مرکزی

آسیای مرکزی به عنوان منطقه ای از آسیا از 5  کشور مستقل (قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان) تشکیل شده است. فهرست کامل کشورهای آسیای مرکزی بر اساس جمعیت را در زیر ببینید.

1. قزاقستان

قزاقستان با نام رسمی جمهوری قزاقستان کشوری در آسیای مرکزی است که بخش کوچکی از آن در شرق اروپا قرار دارد. این کشور از جنوب با ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان، از شرق با چین و از شمال با روسیه همسایه است.

پایتخت: آستانه مساحت: 2,724,900 کیلومتر مربع زبان: قزاقستانی واحد پول: تنگه

2. قرقیزستان

قرقیزستان با نام رسمی جمهوری قرقیزستان کشوری در آسیای مرکزی است. این کشور ساحلی و تپه ای با قزاقستان، چین، تاجیکستان و ازبکستان هم مرز است. پایتخت این کشور بیشکک است.

پایتخت: بیشکک مساحت: 199949 کیلومتر مربع زبان: قرقیزی واحد پول: صدا

3. تاجیکستان

تاجیکستان با نام رسمی جمهوری تاجیکستان کشوری در آسیای مرکزی است که با افغانستان، چین، قرقیزستان و ازبکستان هم مرز است.

پایتخت: دوشنبه مساحت: 142550 کیلومتر مربع زبان: تاجیکی واحد پول: سامونیل

4. ترکمنستان

ترکمنستان یک جمهوری در جنوب غربی آسیای مرکزی است. از شرق دریای خزر تا افغانستان امتداد دارد و از جنوب با ایران و از شمال با قزاقستان و ازبکستان همسایه است.

پایتخت: عشق آباد مساحت: 488100 کیلومتر مربع زبان: ترکمنی واحد پول: منات ترکمن

5. ازبکستان

ازبکستان با نام رسمی جمهوری ازبکستان کشوری ساحلی در آسیای مرکزی است که با قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، تاجیکستان و افغانستان هم مرز است.

پایتخت: تاشکند مساحت: 447400 کیلومتر مربع زبان: ازبکی واحد پول: صدای ازبکستان

فهرست کشورهای آسیای مرکزی و پایتخت های آنها

همانطور که در بالا ذکر شد، پنج کشور مستقل در آسیای میانه وجود دارد. در این میان بزرگترین کشور ازبکستان و کوچکترین کشور ترکمنستان از نظر جمعیت است. فهرست کامل کشورهای آسیای مرکزی با پایتخت  در جدول زیر نشان داده شده است که بر اساس آخرین کل جمعیت و مساحت رتبه بندی شده است.

نقشه کشورهای آسیای میانه

تاریخ مختصر آسیای مرکزی

تاریخ اولیه و تمدن های باستان

آسیای مرکزی که اغلب از آن به عنوان “قلب اوراسیا” یاد می شود، برای هزاران سال محل تلاقی تمدن ها بوده است. تاریخ آن عمیقاً با تحرکات مردم، مسیرهای تجاری و مبادلات فرهنگی در هم آمیخته است.

1. تمدن های اولیه:

آسیای مرکزی شاهد ظهور چندین تمدن باستانی از جمله تمدن اکسوس (همچنین به عنوان مجموعه باستان شناسی باختری-مارگیانا) در امتداد رودخانه آمودریا در ترکمنستان و ازبکستان کنونی بود. این جوامع به کشاورزی، فلزکاری و تجارت مشغول بودند و مکان‌های باستانی چشمگیری مانند گونور تپه و تیلیا تپه را پشت سر گذاشتند.

2. امپراتوری های عشایری:

از حدود 800 سال قبل از میلاد، قبایل کوچ نشینی مانند سکاها، سارماتی ها و شیونگنو در استپ های وسیع آسیای مرکزی پرسه می زدند. آنها سوارکاران و کمانداران ماهری بودند که اغلب با تمدن های مستقر در جنوب و شرق درگیر می شدند. به ویژه Xiongnu چالش مهمی برای سلسله هان چین ایجاد کرد.

فتوحات اسلامی و رونق جاده ابریشم

1. فتوحات اسلامی:

در قرن هفتم و هشتم میلادی، اسلام از طریق فتوحات اعراب در سراسر آسیای مرکزی گسترش یافت. این منطقه به بخشی جدایی ناپذیر از جهان اسلام تبدیل شد و شهرهایی مانند سمرقند، بخارا و خیوه به عنوان مراکز تجارت، دانش پژوهی و فرهنگ اسلامی شکوفا شدند. امپراتوری سامانیان، با مرکزیت ازبکستان و تاجیکستان امروزی، نقش مهمی در اسلامی سازی منطقه ایفا کرد.

2. جاده ابریشم:

موقعیت آسیای مرکزی در تقاطع راه های تجاری که آسیای شرقی، آسیای جنوبی، خاورمیانه و اروپا را به هم متصل می کند، باعث رونق آن در دوران شکوفایی جاده ابریشم شد. کاروان‌هایی که ابریشم، ادویه‌ها، فلزات گرانبها و سایر کالاها را حمل می‌کردند، از منطقه عبور می‌کردند و تبادل فرهنگی و رشد اقتصادی را تقویت می‌کردند.

امپراتوری مغول و رنسانس تیموری

1. فتوحات مغول:

در قرن سیزدهم، امپراتوری مغول، تحت رهبری چنگیزخان و جانشینان او، سراسر آسیای مرکزی را درنوردید و بخش زیادی از این منطقه را تحت فرمانروایی خود درآورد. امپراتوری وسیع تجارت و ارتباط بین شرق و غرب را تسهیل کرد، اما ویرانی و آشوب را نیز به همراه آورد.

2. رنسانس تیموری:

در میان عواقب فتوحات مغول، آسیای مرکزی یک رنسانس فرهنگی و هنری را تحت امپراتوری تیموری تجربه کرد که توسط تیمور (تامورل) فاتح ترک-مغول تأسیس شد. شهرهایی مانند سمرقند و هرات به مراکز مشهور معماری، ادبیات و دانش اسلامی تبدیل شدند.

استعمار، حکومت شوروی، و استقلال

1. نفوذ استعماری:

در طول قرن نوزدهم، آسیای مرکزی تحت نفوذ امپراتوری روسیه قرار گرفت، که به دنبال گسترش قلمرو خود و دسترسی به مسیرهای تجاری سودآور و منابع طبیعی بود. این منطقه به واحدهای اداری مختلفی از جمله خانات خیوه، بخارا و کوکند تقسیم شد.

2. حکومت شوروی:

پس از انقلاب 1917 روسیه، آسیای مرکزی به عنوان جمهوری‌های تشکیل‌دهنده در اتحاد جماهیر شوروی ادغام شد و صنعتی شدن سریع، جمع‌آوری کشاورزی و سرکوب اعمال مذهبی و فرهنگی را تجربه کرد. مراکز شهری رشد کردند و سیستم‌های آموزشی و بهداشتی مدرنیزه شدند، اما مخالفت‌های سیاسی بی‌رحمانه سرکوب شدند.

3. استقلال:

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، جمهوری های آسیای مرکزی – قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان – استقلال یافتند. آن‌ها با چالش‌های ملت‌سازی، گذار به اقتصاد بازار و تثبیت هویت خود در صحنه جهانی در میان رقابت ژئوپلیتیکی بین روسیه، چین و دیگر قدرت‌های منطقه‌ای مواجه شدند.

چالش ها و فرصت های معاصر

1. ثبات سیاسی:

آسیای مرکزی همچنان با مسائل اقتدارگرایی سیاسی، فساد، و تنش های قومی دست و پنجه نرم می کند، که چالش هایی را برای حکومت دموکراتیک و ثبات اجتماعی ایجاد می کند.

2. توسعه اقتصادی:

آسیای مرکزی در حالی که دارای منابع طبیعی فراوانی مانند نفت، گاز و مواد معدنی است، با وظیفه تنوع بخشیدن به اقتصادهای خود، کاهش وابستگی به صنایع استخراجی و تقویت رشد و توسعه فراگیر مواجه است.

3. پویایی ژئوپلیتیک:

موقعیت استراتژیک منطقه آن را به نقطه کانونی رقابت بین قدرت های بزرگ از جمله روسیه، چین و ایالات متحده و همچنین بازیگران منطقه ای مانند ایران و ترکیه تبدیل کرده است. ایجاد تعادل بین این منافع متضاد با حفظ حاکمیت و ثبات، چالشی کلیدی برای کشورهای آسیای مرکزی است.